Geef hier een voorstelling van uw organisatie, en meer bepaald van haar Good Food-benadering.

Légumes Bio d'Etterbeek

Ter info: de inhoud van dit formulier bestaat alleen in het Frans

Dans la continuité du projet des Jardins Participatifs d'Etterbeek initié dès 2009 le long des voies de chemin de fer, où se déploient toujours aujourd'hui des potagers et un compost collectifs, un verger conservatoire, ou encore une mare et un rucher didactiques, la commune d’Etterbeek a souhaité aller encore plus loin en lançant un espace de maraîchage entièrement dédié à la production, la sensibilisation et l'insertion sociale.

Le point de départ du projet « Légumes Bio d'Etterbeek » est parti de l'envie de développer un potager écologique et productif sur petite surface et en pleine ville, en mettant plus particulièrement l'accent sur les dimensions sociales et professionnelles. C'est ainsi qu'une forte collaboration s'est instaurée entre la Commune et le CPAS d'Etterbeek, au fil des années et des adaptations apportées au projet. En effet, diverses formules de formation et partenariats se sont succédées, jusqu'à la formule actuelle qui vise les objectifs suivants :

  • Assurer la production de fruits et légumes de saison ainsi que leur écoulement au niveau local via l'épicerie sociale du CPAS ;
  • Encadrer les usagers du CPAS en projet de réinsertion ;
  • Développer les actions de sensibilisation « Good Food » via l'encadrement de jardiniers amateurs et l'organisation d'ateliers et visites à destination des écoles, associations et citoyens de la commune.

CONTEXTE

Le projet « Légumes Bio d'Etterbeek » et plus généralement des « Jardins Participatifs » s'inscrit pleinement dans l'Agenda 21 Local (fiche-actions n°15) lancé par la commune d’Etterbeek il y a quelques années. L’intention de celui-ci est de favoriser au sein de la commune un « mieux vivre ensemble », un « mieux vivre dans son environnement » et une « meilleure économie locale ».

Dans ce cadre, de nombreux projets ont déjà̀ vu le jour: la sensibilisation à l’alimentation durable via de nombreuses activités (ateliers cuisine, conférences, etc.), la promotion des langes lavables, la « verdurisation » de la commune, la promotion de la mobilité douce, etc.

UN BRIN DE METHODE

Comme déjà précisé, c'est grâce à la belle collaboration entre le service Développement durable-Environnement de la commune et le CPAS d'Etterbeek que ce projet est né, permettant ainsi de valoriser un espace de 1.000m2 laissé jusqu'ici en friche.

Le développement d'un espace de maraîchage entièrement dédié à la production a notamment mené à la création de l'épicerie sociale du CPAS, intégrée ensuite dans l'« Espace Libellule », qui rassemble également un vestiaire et une menuiserie sociale. La volonté d'écouler localement la production de fruits et légumes frais et de saison est en effet un élément central.

Ensuite, l'axe de formation et de réinsertion sociale a été développé au fil des années et est aujourd'hui adressé prioritairement aux usagers du CPAS d’Etterbeek. Ceux-ci peuvent s'initier, via la signature d'un contrat Article 60, au métier de maraîcher ainsi qu'acquérir les compétences nécessaires à la gestion d'une épicerie sociale : l'expérience permet ainsi de découvrir le cycle complet d'une alimentation de qualité, de la production à la vente, tout en visant à se réinsérer au sein de notre société (se fixer un objectif, retrouver un rythme, s’intéresser à une discipline parfois peu connue au départ, ou développer de nouveaux contacts au quotidien).

Par ailleurs, il ne faut pas non plus négliger l'importance des relations solidaires inhérentes à ce projet : de nombreux usagers et bénévoles viennent ainsi prêter main forte, que ce soit sur le terrain pour soutenir la maraîchère dans ses tâches quotidiennes ou au sein de l'épicerie sociale pour y écouler la production.

REALISATIONS

Le projet a permis la création d’un espace de maraîchage comportant une importante dimension sociale : que ce soit en termes d'insertion d'usagers du CPAS ou de liens solidaires entre citoyens afin d'offrir à tou.te.s l'opportunité de bénéficier d'une alimentation de qualité à petits prix. Ce potager productif vient ainsi compléter le projet des Jardins Participatifs, en tant que projet exemplaire et de démonstration en matière d'agriculture urbaine.

La promotion de la « Good Food » a également pris de l'ampleur au fur et à mesure des années via la mise en place de diverses actions de sensibilisation, à savoir :

  • L'organisation d'ateliers pratiques à destination des citoyens et des usagers du CPAS, notamment dans le cadre du programme d'activités annuel « Etterbeek, côté nature » ;
  • L'organisation, à la demande, de visites et animations diverses à destination des écoles, des associations et des citoyens ;
  • L'encadrement des jardiniers amateurs des potagers collectifs d'Etterbeek ;
  • La préparation d'un buffet du potager à partir des fruits et légumes produits sur le terrain et préparés par les membres de l'Espace Libellule, à l'occasion de la Fête des Jardins Participatifs (traditionnellement début septembre).
  • L'intégration d'un poulailler (poules et canes) collectif géré par des citoyens en collaboration avec la maraîchère.

BILAN

Après avoir testé différentes formules et collaborations  (notamment un volet professionnel à destination des demandeurs d'emploi qui n'a pas pu se maintenir faute de subsides), le projet « Légumes Bio d'Etterbeek » a aujourd'hui trouvé son rythme de croisière grâce la relation forte qui s'est instaurée entre la commune et son CPAS. Les objectifs de production locale et d'insertion sociale sont ainsi devenus les piliers fondamentaux du projet.

À cela s'ajoutent les nombreuses actions de sensibilisation à destination des citoyens, des jardiniers amateurs, des usagers du CPAS, des écoles ou encore des associations, qui continuent de se développer et de rencontrer un intérêt toujours plus marqué. Les ateliers pratiques au sein du CPAS rencontrent notamment un grand succès et permettent de faire connaître le projet auprès de nouvelles personnes.

CONSEIL POUR FAIRE PAREIL

Ce projet met en collaboration différents acteurs (Commune, CPAS, maraîcher-formateur, usagers, bénévoles), il est donc nécessaire de bien préciser le rôle et les limites de chacun pour un bon déroulement.

Il est indispensable que l’encadrement des stagiaires (usagers du CPAS, n’ayant à priori pas d’activité) se fasse dans les meilleures conditions, avec un formateur ayant une fibre sociale développée.

Il est important aussi pour les stagiaires de bien définir le travail qui doit être exécuté, en planifiant au mieux les tâches de chacun.

Enfin, pour mettre en valeur le potager et qu’il soit un lieu d’échanges, de rencontre et de découvertes, une présence sur le terrain ainsi que l'organisation des diverses activités tout au long de la saison potagère sont essentielles à la réussite du projet et à la valorisation de chaque intervenant.

LA SUITE

La commune et le CPAS sont toujours à la recherche de subsides pérennes afin de pouvoir maintenir ce beau projet à long terme.

L'insertion sociale des usagers représente également un challenge important tant pour recruter des usagers intéressés par cette formation que pour intégrer celle-ci auprès des travailleurs sociaux du CPAS.

Le souhait est également de continuer à développer les actions de sensibilisation, notamment auprès des usagers du CPAS, des écoles de la commune ou en termes de végétalisation de l'espace public.

L’ANECDOTE

« En 2013, l’hiver a été particulièrement long... et l’été particulièrement chaud. C’est une ambiance climatique assez atypique pour une première année de mise en culture et de formation. Mais les stagiaires ont tenu le coup, et c’est là le signe évident de leur intérêt pour le projet. »

« Le grand facteur de réussite de ce projet est la bonne entente au sein du groupe de travail (2 services communaux et le CPAS). Les acteurs du projet se sont très vite appelé la dream team tant leur collaboration était agréable et productive. »

PORTEURS DE PROJET

  • Commune d'Etterbeek : service Développement durable-Environnement – 02/627.27.85 – etterbeek.durable@etterbeek.be
  • CPAS d'Etterbeek : Espace Libellule
Inspirerende projecten

Les coaches "Jardins Collectifs" du Début des Haricots

Ter info: de inhoud van dit formulier bestaat alleen in het Frans

L'ASBL Le Début des Haricots gère et soutient différents projets d'agriculture urbaine à Bruxelles.

Une des missions de l'ASBL consiste à soutenir la création de potagers collectifs citoyens en Région bruxelloise.

L'équipe du projet « Jardins Collectifs » est constituée de 2 personnes. 

Cette mission est menée en partenariat avec Bruxelles Environnement dans le cadre de l'appel à projets « Inspirons le quartier ».

Notre mission d'accompagnement des potagers collectifs vise à :

  • Favoriser la mise en place de nouveaux potagers collectifs en Région bruxelloise. Les projets soutenus dans le cadre de cette mission sont ceux portés par des groupes de citoyens au sein de leur quartier.
  • Rendre les projets autonomes d'un point de vue technique (méthodes de culture), organisationnel (fonctionnement du groupe, dynamique, répartition des tâches, charte...) et financier, et contribuer à leur pérennisation.
  • Sensibiliser la population à l'alimentation durable, au circuit court, au jardinage écologique, au maintien de la biodiversité en ville...
  • Créer du lien social & favoriser le “vivre ensemble” et la citoyenneté active au sein des quartiers bruxellois à travers ces projets de gestion collective d’un espace partagé et ouvert à tous.

Notre expérience en terme d’accompagnement de potagers urbains et notre statut de pionniers dans ce domaine ont permis d’assurer la pérennité de ce projet depuis plus de 10 ans.

Opleidingen / Begeleiding

Burgerwerven Good Food

Ter informatie: het project Burgerwerven Good Food bestaat niet meer. Alle rapporten over de onderstaande burgerwerven zijn echter nog wel beschikbaar.

De Burgerwerven Good Food zijn collectieve en pedagogische werven georganiseerd door een groep burgers die trekker zijn van een Good Food project, in nauwe samenwerking met het Collectief ipé, belast met het opzetten van een netwerk van Good Food burgerprojecten in Brussel. In dit kader nodigt een groep projecttrekkers andere leden van het netwerk (tuinders en/of trekkers van een project rond duurzame voeding) maar ook andere geïnteresseerde burgers en/of buren uit om gezamenlijk een werf of een workshop op te zetten met ondersteuning van een expert.

Deze activiteit laat de ontvangende groep van de werf toe om te profiteren van een expertise en van de mankracht voor het realiseren van een project waar nood aan is. De deelnemers die komen helpen krijgen op hun beurt de gelegenheid om technieken te leren die ze vervolgens kunnen gebruiken in hun eigen project. De Burgerwerf Good Food bevordert op die manier de uitwisseling en verspreiding van kennis en kunde op een solidaire manier. De activiteit eindigt altijd met een ‘auberge espagnole’, een gezellig moment om de activiteit te debriefen en informeel samen te zijn.

Elk jaar staan er zes werven op het programma. 

Hierbij de geïllustreerde verslagen van de sinds 2015 georganiseerde werven:

  1. Zoete en hartige peulvruchten - Calico in Vorst
  2. Een aromatische spiraal bouwen - Terranova in Brussel
  3. Een mini-bakkenmoestuin aanleggen - La Casa Planta in Elsene
  4. Fruitbomen snoeien - La Parcelle Fruits-Dupuis in Anderlecht
  5. Fruitbomen snoeien + Informatie fruitbomen - Boomgaard Alliance in Anderlecht
  6. Zero Waste kookworkshop - Nic Nac Solidaire in Laken
  7. Installatie van een groentetuin op het dak en zero-waste kookworkshop - Food on the Roof in Schaarbeek
  8. Een aromatische spiraal bouwen - Tour & Taxis tuin in Laken
  9. Druppelirrigatie + Dossier over druppelirrigatie - Pot’ Albert in Anderlecht
  10. Fruitbomen snoeien - Humana Terre in Jette
  11. Lacto-fermentatie workshop - Jette ta Recette in Jette
  12. Zadenbeurs 2023 van de Réseau des jardins semenciers bruxellois
  13. Fruit en groenten drogen in de zon, zelfs in de winter! - Buurtmoestuin Heyvaert in Sint-Jans-Molenbeek
  14. Workshop "Een evenwichtig bord" - Bistro Pianocktail in Brussel
  15. Fruitbomen snoeien - Boomgaard Agathe the Fruits in Sint-Agatha-Berchem
  16. Een inclusieve en toegankelijke tuin - Moestuin les Amis de Pinocchio in Sint-Agatha-Berchem
  17. Zadenbeurs 2022 van de Réseau des jardins semenciers bruxellois
  18. Een haag van klein fruit aanplanten - Peterbospark in Anderlecht
  19. Lacto-fermentatie workshop - Ateliers de la rue Voot in Sint-Lambrechts-Woluwe
  20. Fruitbomen snoeien - Tuinwijk Messidor in Ukkel
  21. Zadenbeurs 2021 van de Réseau des jardins semenciers bruxellois
  22. Het hele jaar door telen - Potager des Curieux in Sint-Lambrechts-Woluwe
  23. Levende wilgenstructuren bouwen + Gebruiksaanwijzing voor het bouwen van levende wilgenstructuren - Transition Boomgaard in Jette
  24. Kippen houden in de stad + Gebruiksaanwijzing voor het opzetten van een kippenhok - Poulailler de la Cité Messidor in Ukkel
  25. Een aromatische spiraal bouwen + Gebruiksaanwijzing voor het bouwen van een aromatische spiraal - Jardin Ernesttuin in Schaerbeek
  26. Een vijver renoveren + Gebruiksaanwijzing voor het renoveren van een vijver - Gray-Couronne in Elsene
  27. Een pergola bouwen om een kiwiboom te ondersteunen - Majorelle in Sint-Jans-Molenbeek
  28. Een permacultuur tuin ontwerpen - Driebruggen in Oudergem
  29. De grond van moestuinbakken op een natuurlijke manier verrijken - Casa Viva in Stad Brussel
  30. Koken met resten - La table verte in Anderlecht
  31. Een insectenhotel bouwen - Demain het is nu in Jette
  32. Een regenwateropvangvoorziening bouwen - De paticipatieve tuinen van Etterbeek
  33. Fruit-leibomen snoeien - Timmermans in Sint-Lambrechts-Woluwe
  34. De tuin winterklaar maken - La Talus in Schaarbeek
  35. Conserveren met lacto-fermentatie - La bonne bouffe in Anderlecht
  36. Een kippenren bouwen - Georges Benoit in Watermaal-Bosvoorde
  37. Een voor iedereen toegankelijke moestuin aanleggen + Gebruiksaanwijzing om een toegangelijke moestuin aan te leggen - Champ des Cailles in Watermaal-Boosvorde
  38. Een regenwateropvangvoorziening bouwen - Baobab in Sint-Gillis
  39. Moestuinbakken maken - Potageois in Oudergem
  40. Boslandbouw toepassen - Stadsboerderij van Neder-over-Hembeek
  41. Ons moestuinzaaigoed produceren - re :scept in Elsene
  42. Maaien in de moestuin - Humana terra in Jette
  43. Een "lasagne" bouwen - Pot’ Albert in Anderlecht
  44. Een insectenhotel bouwen - 8 m² in Sint-Gillis
  45. Fruitbomen snoeien - Thurn & Taxis in Sint-Jans-Molenbeek
  46. Bakken van gevlochten hout maken - Jardin urbain in Sint-Jans-Molenbeek
  47. De wilde planten ontdekken - Modelwijk in Laken
  48. Kassen op de moestuinbakken bouwen - De drukkerij in Vorst
  49. Een kasschuur bouwen - Fruity Haren in Haren
  50. Een groen dak op een droogtoilet bouwen - Samentuin-Koekelberg
  51. Een "lasagne" bouwen - Skieveweg in Schaarbeek
  52. Een spiraal van aromatische kruiden bouwen - Neptune in Voorst
  53. Fruitbomen snoeien - Gray in Elsene
  54. Een vijver renoveren - Multivers Karrenberg in Watermaal-Bosvoorde
  55. Een regenwateropvangvoorziening bouwen - Molenbabbel in Sint-Jans-Molenbeek
Inspirerende projecten

Sondages d’évaluation de la stratégie Good Food auprès de la population en Région de Bruxelles-Capitale

Ter info: deze studies bestaan enkel in het Frans

Sondage, Bruxelles Environnement / Sonecom, 2016, 61 pages

Sondage, Bruxelles Environnement / Sonecom, 2018, 54 pages

Sondage, Bruxelles Envrionnement / AQRate, 2020

Sondage, Bruxelles Environnement / AQRate, 2023

Dans le cadre de la première stratégie Good Food, trois sondages sur les comportements des Bruxellois en matière d'alimentation durable ont été réalisés pour Bruxelles Environnement auprès du grand public Bruxellois. Le premier est paru en 2016, au moment du démarrage de la stratégie Good Food ; le second est paru en 2018 et consiste en une évaluation à mi-parcours de cette stratégie ; enfin, le troisième est paru en 2020, dans le cadre de l'évaluation de la stratégie.

Dans le cadre de la stratégie Good Food 2, une série similaire de trois nouveaux sondages est prévue. Le premier est paru en 2023, au début de la stratégie Good Food 2.

 

Stratégie Good Food 1 - Sondage "État initial" (2016)

Objectifs

  • Cerner la perception et les connaissances acquises du public en matière d’alimentation et plus spécifiquement d’alimentation durable ;
  • Cerner les comportements du public en matière d’alimentation durable y compris la production alimentaire ;
  • Cerner les différences entre les différents groupes-cibles en matière de perceptions et de comportements.

Résumé

Le rapport débute par la présentation de la méthodologie employée et des caractéristiques démographiques de l'échantillon auprès duquel le sondage a été réalisé.

Ensuite, le rapport présente les différents sujets sur lesquels cet échantillon a été interrogé :

  • Dispositions actuelles à adopter des comportements durables
  • État des connaissances concernant la Good Food
  • Pratiques et niveaux de pénétration de gestes quotidiens alternatifs
  • Pratiques des enfants au moment du lunch à l’école
  • Perceptions sur l’importance d’une alimentation durable
  • État actuel de l’autoproduction à Bruxelles

 

Stratégie Good Food 1 - Sondage à mi-parcours (2018)

Objectifs

  • Évaluer l’état des connaissances et de l’éducation alimentaire des Bruxellois ;
  • Évaluer la notoriété du projet Good Food et l’état des connaissances en matière d’alimentation durable ;
  • Cerner les pratiques des bruxellois en termes de gestes alternatifs et d’autoproduction.

Résumé

Ici aussi, le rapport débute par la présentation de la méthodologie employée et des caractéristiques démographiques de l'échantillon auprès duquel le sondage a été réalisé.

Ensuite, le rapport présente les différents sujets sur lesquels cet échantillon a été interrogé :

  • État des connaissances et éducation alimentaire
  • Notoriété
  • Actions Good Food
  • Pratiques durables
  • Impact sur le climat
  • Autoproduction

 

Stratégie Good Food 1 - Sondage d'évaluation (2020)

Objectifs

  • Mesurer les perceptions et les comportements en termes d'alimentation durable de la population de la Région de Bruxelles-Capitale ;
  • Évaluer les avancées par rapport aux objectifs de la stratégie et par rapport aux résultats des études précédentes ;
  • Cerner la perception et les connaissances acquises du public en matière d’alimentation et plus spécifiquement d’alimentation durable ;
  • Cerner les comportements du public en matière d’alimentation durable et de production alimentaire ;
  • Cerner les différences entre les différents groupes-cibles en matière de perception et de comportements.

Résumé

À nouveau, le rapport débute par la présentation de la méthodologie employée et du profil de l'échantillon auprès duquel le sondage a été réalisé.

Ensuite, le rapport présente les différents sujets sur lesquels cet échantillon a été interrogé :

  • Habitudes d'achat
  • Habitudes alimentaires
  • Alimentation durable
  • Autoproduction
  • Réseau des Guides Potager
  • Stratégie Good Food

 

Stratégie Good Food 2 - Sondage "baseline" (2023)

Résumé

Le rapport débute par la présentation de la méthodologie employée et du profil de l'échantillon auprès duquel le sondage a été réalisé.

Ensuite, le rapport présente les différents sujets sur lesquels cet échantillon a été interrogé :

  • Habitudes alimentaires
  • Achats et offre commerciale
  • Habitudes culinaires
  • Gaspillage alimentaire
  • Autoproduction de fruits et légumes
  • La stratégie Good Food
  • Choix alimentaires et réchauffement climatique
  • Impact de la crise financière sur les comportements alimentaires
Studies

Snoeien we grootfruit altijd het best in de winter?

De winter is het tijdstip bij uitstek waarop iedereen zijn snoeischaar bovenhaalt. Maar is dat wel het goeie moment om te snoeien? De traditie om in de winter te snoeien halen we van vroeger bij de boeren. Zij snoeiden louter in de winter omdat dit het enige moment was waarop ze tijd hadden, niet omdat dit voor de boom het beste was. Het goeie snoeitijdstip voor je fruitboom varieert en is afhankelijk van de vruchtsoort en van het doel van de snoei.

  • Steenvruchten (zoals kersen, pruimen en notelaar) snoei je bijvoorbeeld altijd in de zomer, na de oogst. In de winter snoei je deze bomen nooit om besmetting met loodglansschimmel (Chondrostereum purpureum) te voorkomen.
  • Pitvruchten (zoals appels en peren) verdragen zowel winter- als zomersnoei. Het beste snoeitijdstip voor  appel en perelaars is dan afhankelijk van het doel van de snoei, want de reactie van je boom op winter- en zomersnoei is verschillend. En elk snoeitijdstip heeft zijn eigen voordelen.

Wintersnoei

Als je fruitbomen in de winter snoeit, stimuleer je de scheutvorming. Takken die je inkort, zullen vertakken en sterk terug groeien, terwijl er rond de snoeiwonden van de scheuten die je wegneemt waterlot of sterk verticaal groeiende scheuten ontstaan. De scheutvorming is vooral interessant voor jonge of juist zeer oude bomen die goed moeten groeien. Hoe vroeger je snoeit in de winter, hoe sterker de groeistimulans.

Eén van de belangrijkste redenen om voor wintersnoei te kiezen, is het goeie overzicht bij kale bomen. Je kunt de boomstructuur goed bestuderen en makkelijk zien waar snoeiwerk nodig is. In de zomer, in een boom vol bladeren, verlies je het overzicht op de structuur van je boom volledig.  Doordat er in de winter geen bladeren aan de takken hangen, is er bovendien minder snoeiafval. 

Wintersnoei kan van december tot maart. Van zodra alle bladeren van de boom zijn gevallen tot wanneer de knoppen uitlopen, maar vermijd snoei bij strenge vorst. 

Zomersnoei

Als je in de zomer snoeit, rem je de scheutvorming. Takken die je wegneemt in de zomer zullen niet terug groeien en er ontstaat geen waterlot rond de snoeiwonden. Een heel belangrijke reden om in de zomer te snoeien is het vlotte wondherstel. Fruitbomen zijn in de zomer, in tegenstelling tot in de winter, actief waardoor ze de wonden beter afgrendelen.

Een andere reden om voor zomersnoei  te kiezen, zijn de extra voedingstoffen die beschikbaar komen voor de rijpende vruchten door takken met bladeren weg te snoeien. Bovendien valt er zo ook meer licht op de vruchten. In de zomer zie je duidelijk waar meer lichtinval in de boomkruin nodig is en haal je er makkelijk die takken uit die voor  te veel schaduw zorgen.

Zomersnoei kan van ongeveer half juli tot half september. Van zodra de lengtegroei van nieuwe scheuten gestopt is (als de eindknop gevormd is) totdat de bladeren vallen. Let op, je hoeft het zeker niet bij één snoeimoment te houden. Ingrijpende snoeiwerken kan je spreiden over  de winter en de zomer.  Nog belangrijk, welke periode van het jaar je ook snoeit: snoei bij droog weer! Als het regent is het risico op infectie van de snoeiwonden veel groter.

Documentatie

Welke fruitboom past in een kleine stadstuin?

Steeds meer mensen wonen in de stad en daar is een tuin doorgaans een stuk kleiner dan op het platteland. Geen nood, want zelfs in de allerkleinste stadstuin of op een balkon kun je een fruitboom plaatsen. Uiteraard moet je je aan de beperkte ruimte aanpassen, maar een stedelijke omgeving brengt ook wat voordelen met zich mee.

In de stad is het bijvoorbeeld altijd enkele graden warmer dan op het platteland. De fruitbloesems lopen er dus minder risico op vorstschade. Zeker als het fruit tussen muren staat en goed tegen koude wind beschermd is. In de stad kun je dus vorstgevoelige rassen planten of een exotischere fruitsoort uitproberen, zoals een perzik of abrikoos.

Welke boomvorm?

Fruitbomen met zwakke onderstammen zijn ideaal voor de kleine stadstuin. Plant een laagstam (2 tot 3 m diameter) alleen of in een groepje. Ga voor leifruit als je het wat strakker wil (en je voldoende snoeikennis hebt) of een fruithaag (1 m diameter) als je veel rassen op een kleine oppervlakte wil variëren. Heb je een heel klein balkon? Dan bestaan er ook kolombomen (0,3 m diameter).

Wil je graag verschillende hoogteniveaus in je tuin? Dan kun je ook een half- of hoogstam planten in je tuin. Houd wel rekening met de groeisterkte van de fruitboom. Kies een fruitboom die in je tuin voldoende ruimte heeft om volledig te ontwikkelen. Kan hij dat niet, dan moet je hem regelmatig terugsnoeien. Dat kost niet alleen veel tijd, je doet er ook de boom geen plezier mee. 

De groeisterkte van een fruitboom is afhankelijk van de fruitsoort. Als half- of hoogstam nemen kweepeer, pruim, perzik en abrikoos het minst ruimte in (halfstam: 5 m diameter, hoogstam: 8 m diameter). Wil je een half- of hoogstam appel-, peren- of kersenboom? Vraag dan de groeisterkte na bij de kweker, want die varieert nogal naargelang het ras dat je kiest. De diameter varieert van van 5 tot 8 m voor een halfstam en van 8 tot 12 m voor een hoogstam. Een walnoot past minder in een kleine stadstuin, hij neemt immers veel ruimte in (hoogstam: tot 15 m diameter).

Denk ook aan de buren als je een hoogstam plant. Bezorgt je hoogstam hen niet te veel schaduw? Kun je overhangende takken vermijden? Vallen er veel bladeren over de muur? Je kunt natuurlijk de oogst delen, dat verzacht altijd de gemoederen!

Plaats voor één of meerdere bomen?

Past er maar één boom in je tuin of op het balkon? Kies dan een zelfbestuivende fruitboom. Zo’n boom kan vruchten vormen met stuifmeel van dezelfde boom. Kweeperen, krieken, perziken, abrikozen en mispels zijn zelfbestuivende fruitsoorten. En ook van andere fruitsoorten vind je zelfbestuivende rassen (bijvoorbeeld Discovery of Santana voor appel, Conference of Beurré Hardy voor peer, Queen Victoria voor pruim, Lapins voor kers). Deze zijn ideaal voor een kleine stadstuin.

Andere fruitbomen doen aan kruisbestuiving en vormen enkel vruchten als ze bestoven worden door het stuifmeel van eenzelfde fruitsoort, maar een ander fruitras. In je tuin heb je dan van één fruitsoort steeds twee bomen van een verschillend ras nodig. Zet je bijvoorbeeld een Doyenné du Comice peer in je tuin, dan heb je een ander perenras als bijvoorbeeld Beurré Hardy nodig voor de bestuiving. Anders vormt de Doyenné du Comice geen peren.

Stel nu dat je een kruisbestuivende fruitboom wil en toch maar plaatshebt voor één boom. Dan kun je eventueel met je buren overleggen om samen rassen te planten die elkaar bestuiven. Of overweeg een duoboom waarbij twee verschillende fruitrassen op één boom geënt zijn. De bloesems van deze twee rassen kunnen elkaar bestuiven en vormen vruchten. Let wel op want zo’n duoboom vraagt wel wat aandacht. Als één van de twee rassen zeer sterk groeit, dan zal dit ras de boom overheersen. Houd dit nauw in de gaten en corrigeer met gepaste snoei.

Documentatie

Snoei je een jonge, volwassen of oude fruitboom?

Associeer jij snoeien vooral met het inkorten van takken? Dat is niet helemaal juist, want takken moeten ook vaak in hun geheel weg. Inkorten of wegnemen? Het soort snoei hangt nauw samen met de levensfase van je fruitboom.

Het inkorten van takken stimuleert de groei. Dus dat doe je vooral bij jonge of juist zeer oude bomen. Bij volwassen bomen neem je takken daarentegen vaak helemaal weg. Een te sterke groei is in die levensfase immers niet gewenst want dan is fruitproductie het belangrijkst.

De snoeifilosofie verandert dus volgens de leeftijd van je fruitboom.

Bij jonge bomen pas je vormsnoei toe

In zijn eerste jaren moet een fruitboom niets anders doen dan goed groeien. Vruchten zijn op dat moment nog niet van belang. De boom moet enkel groot en stevig worden zodat hij later veel vruchten kan dragen. Je geeft daarom de prioriteit aan de ontwikkeling van enkele robuuste en goedgeplaatste gesteltakken.

De groei van deze jonge takken stimuleer je door ze tijdens de eerste winters stelselmatig in te korten. Denk dus niet dat een jonge boom eerst veel moet groeien voor je mag snoeien. Nee, jij moet de groei stimuleren. Snoeien doet groeien! Bij een laagstam hou je de vormsnoei 1 à 4 jaar aan, terwijl je hiermee bij een halfstam 3 à 7 jaar doorgaat en bij een hoogstam 5 à 12 jaar.

Bij volwassen bomen pas je onderhoudssnoei toe

Eenmaal je boom zijn stevig geraamte heeft, is hij klaar om lekkere vruchten te dragen. Liefst zo veel mogelijk of toch zeker zo lekker mogelijk. In deze fase komt het er dus op neer de fruitproductie te verzorgen. Zorg voor voldoende licht en lucht in de boom en zoek het goede evenwicht tussen groei en bloei.

Oud vruchthout heeft al zoveel fruit gedragen dat het uitbuigt en onderaan de tak hangt waar het de boomkruin verdicht. Dit neerhangend vruchthout neem je tijdens de zomer en/of winter helemaal weg. Je knipt het af aan de basis. Door het verwijderen van het oude hout, valt er meer licht in de boomkruin en kunnen nieuwe scheuten ontstaan die weldra ook vruchten zullen dragen.

De onderhoudssnoei is vrij eenvoudig. Doe je het goed en regelmatig, dan kan deze periode van relatief eenvoudige snoei lang doorgaan.

Bij oude bomen pas je verjongingssnoei toe

Als je fruitboom oud is, wordt de boomkroon rigide, het vruchthout is kort en vertakt en er groeien weinig nieuwe scheuten. Je boom gaat zijn laatste levensfase in, maar niet getreurd...

Door een goeie verjongingssnoei kun je de fruitboom een nieuwe groei-impuls geven waardoor het vruchthout zich nogmaals vernieuwt. Hiervoor neem je alle dode, zieke en oude takken weg en kort je de dikke gesteltakken in zodat hergroei gestimuleerd wordt.

Het inkorten van gesteltakken tijdens de verjongingssnoei is een drastische ingreep en niet alle vruchtsoorten zijn hiertegen evengoed bestand. Pitvruchten hebben een sterk regeneratievermogen, maar steenfruit heeft dat een stuk minder. Pas verjongginssnoei dus met enige voorzichtigheid toe. Neem zeker nooit meer dan twintig procent van de volledige boomkruin weg.

Documentatie

Breng een mulchlaag aan onder je fruitboom

Voor de ecologische teelt van fruit is een gezonde bodem een sleutelelement, maar hoe maak en houd je de bodem onder je fruitboom gezond? Breng een mulch van bladeren, snoeiafval of compost aan onder je fruitboom. 

Door de bodem te bedekken met een dunne lage organisch materiaal stimuleer je het bodemleven en verbetert de vochtvoorziening. Bovendien is een mulch een ideale voedingsbron voor je fruitboom en voorkom je competitie met de ondergroei.

Welk organisch materiaal?

Niet alle organisch materiaal is even geschikt om aan je fruitboom toe te dienen. De verhouding tussen bruin en groen materiaal moet juist zijn. Bruin materiaal (zoals zaagsel, snoeihout, boomschors, stro en droge bladeren) bevat relatief veel koolstof. Groen materiaal (zoals gras, vers en droog tuinafval, keukenresten en kippenmest) bevat relatief veel stikstof. Een fruitboom heeft voldoende koolstof – bruin materiaal – nodig.

Een goede compost voor de fruitboom bevat bijvoorbeeld dubbel zoveel bruin materiaal als de ‘klassieke’ compost voor de moestuin. Maak dus een aparte composthoop met meer bruin materiaal zoals zaagsel, snoeihout, boomschors, stro en droge bladeren. Of meng desnoods extra bruin materiaal door de compost die je voor de moestuin maakte.

Ook bladeren en jong snoeihout zijn uitstekende voedingsbronnen voor je fruitboom. Oud snoeihout houd je daarentegen beter voor je stoof, dat bevat dan weer te veel koolstof. Vind je niet voldoende bladafval en jong snoeihout in je tuin? Dan kun je ook steeds houtsnippers aankopen. Geef hierbij de voorkeur aan houtsnippers van loofhout en vermijd schors en zaagsel met een te hoog koolstofgehalte.

Let op! Zorg ervoor dat de stambasis bij het mulchen altijd vrij blijft. Breng de compost en de houtsnippers dus niet tot aan de stam. Zo vermijd je schimmelinfecties en schade aan de stam door woelmuizen. Ook de entknobbel moet altijd vrij blijven. De mulch mag je onder de hele boomkroon verspreiden.

Hoeveel voer je op?

Een fruitboom heeft niet veel voeding nodig. Laat je het bladafval en het snoeihout onder je boom liggen, dan onttrek je enkel voedingstoffen wanneer je fruit oogst. De afvoer is hierbij gering.

  • Voor een laagstam voer je ongeveer een kleine emmer compost of twee emmers houtsnippers op.
  • Voor een halfstam heb je een halve kruiwagen compost of anderhalve kruiwagen houtsnippers nodig.
  • Voor een hoogstam anderhalve kruiwagen compost of vierenhalve kruiwagens houtsnippers.

Omdat jonge fruitbomen tijdens de groei veel stikstof nodig hebben, mag je ze zolang ze groeien (laagstam: 1 à 4 jaar, halfstam: 3 à 7 jaar en hoogstam: 5 à 12 jaar na aanplant) ongeveer een derde meer toedienen.

Wat is het beste tijdstip?

Breng het organische materiaal vroeg in het voorjaar (maart) op. Dit is het moment dat de bodem langzaam op gang komt en concurrerend onkruid best onderdrukt wordt.

Documentatie

Les Aromatiques du Chant des Cailles

 Ter info: deze opleiding bestaat enkel in het Frans

“Les Aromatiques”  vous invitent à l’expérience de saveurs authentiques !

Pour éveiller les sens des adultes et des enfants, des balades et des ateliers d’utilisation et de transformation des plantes sont organisés.

Le but est d'accompagner les utilisateurs des plantes vers plus d’autonomie d’utilisation des produits, de leur alimentation et de leur santé.

Trois formules d'ateliers, trois scénarios, mille idées et pour tous les goûts (de mars à octobre).

- Utilisation des plantes : Atelier DIY, d’une heure, autour des plantes, 1/mois, dimanche à 16h. Ils vous donneront plein d’astuces pour utiliser les plantes aromatiques au quotidien, et de bonnes idées de petits cadeaux.

- Balade herborisation : Balades et dégustation, 1/mois, 2 heures, dimanche de 11h à 13h. Les Aromatiques vous invitent à vous balader dans les rangées de culture de La Ferme du Chant des Cailles, pour découvrir ou redécouvrir trois plantes de saison.

- Atelier enfant (6-12ans) : Contact à la nature, 1/mois, 2 heures, dimanche de 11h à 13h (en même temps que la balade adulte). Le champ des Aromatiques se transforme en espace de jeu et d’apprentissage de la nature pour les enfants. Tout en bricolant ensemble nous découvrirons les secrets de la flore.

 

Plus d’info :

www.chantdescailles.be

facebook.com/Les-Aromatiques-du-Chant-des-Cailles

aromatiques@chantdescailles.be

Opleidingen / Begeleiding

Formation Permaculture Urbaine à Bruxelles

Ter info: deze opleiding bestaat enkel in het Frans

 

Urbain et heureux de l’être, mais avec une profonde envie de vivre dans une ville à échelle humaine ?
Citadine et décidée à le rester pour être actrice de la ville de demain ?
Cette formation est pour toi !

Tu peux à présent obtenir ton Certificat de Conception en Permaculture(CCP ou PDC) et ainsi acquérir toutes les bases de la permaculture … en milieu urbain ... à Bruxelles !

Ce cours de 12 jours est donné à travers le monde selon un format identique, mais avec des accents spécifiques en fonction des intervenants et du lieu où il se donne. Bien souvent, il faut se rendre à la campagne pour suivre un PDC, avec comme conséquence que dès son retour en ville, on ne sait pas trop comment passer à l’application concrète de cette permaculture apprise en milieu rural. Citadines et fières de l’être, convaincues de la force de la permaculture pour rendre les villes plus vivables, Corrinne Denecker et Pauline Lemaire ont le plaisir de proposer un « PDC en permaculture urbaine » à Bruxelles.

Cette formation de 12 jours, c’est tout le programme du PDC, mais appliqué au milieu urbain.

On parlera donc de résilience urbaine, de production alimentaire et d’autonomie en ville, de l’écosystème ville (eau, climats, sol, biodiversité...), de l’habitat humain en milieu urbain, d’économie … On apprendra et expérimentera le design, outil central de la permaculture. Et on se plongera tout entier.e.s dans cette permaculture, une philosophie pratique indispensable à la transition des villes vers la société de demain.

Avec le soutien de Fabienne Delcorps - diplômée du mouvement permaculture internationale.

ATTENTION : ceci n’est pas une formation à l’agriculture urbaine, ni au maraichage, ni au jardinage.
Il s’agit d’une formation à la permaculture en tant qu’outil d’analyse, vision systémique, boîte à outils de techniques diverses et variées, posture d’observation et grille de compréhension du monde.

 

  • Le programme détaillé: http://permaculture-urbaine.be/le-programme/
  • La formation aura lieu à Bruxelles.
  • La formation se déroulera en 6 fois 2 jours, aux dates suivantes : 1 & 2/02/20 - 22 & 23/02/20 - 14 & 15/03/20 - 4 & 5/04/19 - 25 & 26/04/20 - 15 & 16/05/20
  • Horaire: samedi et dimanche de 9h30 à 17h
  • Tarif : 720 euros*

*Le prix de la formation ne doit pas être un frein à votre participation, contactez-nous pour trouver une solution ensemble !

Soirée de présentation de la formation : jeudi 28 novembre de 19h à 21h au Boom Café, Rue Pletinckx 7 à 1000 Bruxelles.


Retrouvez toutes les infomations concernant la formation, les intervenants et comment s'inscrire sur notre site web: www.permaculture-urbaine.be
Besoin de plus d'information, envoyez-nous un email à perma.urbaine.bxl@gmail.com.

Opleidingen / Begeleiding