Bent u uitbater van een winkel, een restaurant, een café of een taverne in Brussel? Wilt u uw menukaart graag duurzamer maken? Begin met een diagnose!

Op het menu: een check-up in 10 vragen en advies op maat om uw aanbod aan te passen. 

Beoordeel uw situatie met de module 'Duurzame voeding' op https://retail.brussels/nl/modules/mijn-duurzame-voeding/

Foto © Shutterstock

De Good Food-strategie werd in 2016 gelanceerd door de Brusselse regering om in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een duurzaam voedingssysteem tot stand te brengen. 5 jaar later werd de strategie opnieuw onder de loep genomen en samen met de actoren op het terrein aangepast en opgebouwd. Zo zag in 2022 de strategie Good Food 2 (2022-2030) het licht, met de ambitie om Good Food toegankelijk te maken voor alle Brusselaars en tegelijkertijd producenten een eerlijke prijs te kunnen blijven bieden. Maar hoe is die strategie precies uitgevoerd op het terrein? Een van de structurele principes van de strategie is een participatieve, sectoroverschrijdende en gezamenlijke governance door diverse actoren… Leest u vooral verder!

Diversiteit in standpunten

Voeding – van productie tot consumptie – is iets waar uiteenlopende sectoren bij betrokken zijn: de landbouw, de agro-voedingssector, de horeca, de welzijns- en gezondheidssector, de sector van de mobiliteit… en elk hebben ze wat voeding betreft hun eigen ervaring en hun eigen standpunt. Om op een sectoroverschrijdende manier een strategie en politieke voorstellen uit te werken die bijdragen aan de ontwikkeling van een duurzaam voedingssysteem, dat tegelijkertijd rekening houdt met de realiteit van elke sector,  berust het beheer van de strategie met name op een participatieve raad. Die raad is gestoeld op drie pijlers: het economische aspect, het sociale aspect en het milieu-aspect. In die raad zetelen 21 vertegenwoordigers, zowel uit nieuwe als traditionele segmenten van de voedselketen: netwerk van ondernemers, producenten, distributeurs, horeca, consumentenorganisaties, beroepsfederaties en de welzijns- en de gezondheidssector. De leden komen minstens driemaal per jaar bij elkaar om ideeën uit te wisselen over de essentiële onderdelen van de strategie, en om een transversale visie tot stand te brengen door de belangen van hun sector te verdedigen.

Een innovatief proces van overleg en participatie

Deze manier om de Good Food-strategie te beheren is innovatief en bewijst hoezeer de actoren bereid zijn zich nog meer in te zetten en vooral om hun stem te laten horen. Aanvankelijk was er een adviesraad. Nu is er een participatieve raad, die de politiek een representatieve mening van de sector kan geven – hetzij op verzoek, hetzij op eigen initiatief. De definitieve beslissing wordt genomen door de minister van Milieu, die die beslissing niettemin zal moeten motiveren op basis van de door de Participatieve raad verstrekte informatie. 

Voorts zijn er werkgroepen gestart om bepaalde thema's waar nodig verder uit te diepen, zodat er ideeën ontstaan voor projecten. Die groepen bestaan met nameuit leden van de adviesraad en kunnen worden aangevuld met externe deskundigen. Ze bespreken bijvoorbeeld de opstelling van een actieplan om de positie van fruithandelaars te verbeteren of om betere samenwerkingsprocessen tot stand te brengen met de groothandelsdistributie. 

Een collectief engagement om samen met de politiek de overgang te bevorderen

Eind 2023 heeft de raad een Nota opgesteld die aan de politieke partijen is bezorgd. Waarom? Om te wijzen op de uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd om de transitie van het Brusselse voedingssysteem te verzekeren, zoals gezondheidsproblemen en voedselonzekerheid, de impact van voedingskeuzes op de uitstoot van broeikasgassen, de afname van de biodiversiteit, problemen met winstgevendheid (voor producenten, voor de horeca...), de kwetsbaarheid van de landbouwsector op sociaal vlak en moeilijkheden in verband met landeigendom, de bevoorradingsmoeilijkheden in de korte keten, de prijs van grondstoffen met een duurzame en biologische oorsprong… Allemaal aspecten die worden aangehaald om de nieuwe Brusselse regering te vragen om in te zetten op een gewestelijke voedingsstrategie.

Meer informatie en nieuws van de Participatieve raad

Wilt u in uw restaurant graag inzetten op duurzaamheid (lokale voeding, bio- en seizoensproducten)? Dien uw kandidaatsdossier voor het Good Food Resto-label vóór 30 september 2024 in! U krijgt begeleiding, advies op maat en u kunt deelnemen aan opleidingen en workshops.

Inschrijvingen

Foto © Y. Glavie

Het voedingsvraagstuk behelst sociale, gezondheidsgerelateerde en milieu-aspecten. Dat heeft gevolgen voor het dagelijks leven van iedereen, en dus is het van essentieel belang om het uiterst diverse Brusselse publiek daarvan bewust te maken, rekening houdend met hun eigen realiteit. Om een groot publiek te bereiken, worden er nieuwe projecten opgezet, zoals evenementen, infosessies, kookworkshops en themadiscussies met groepen patiënten of begunstigden van een organisatie. Hoe kunnen we dat aanpakken? En welke middelen hebben we daarvoor nodig? 

Om de welzijns-gezondheidssector bij de ontwikkeling van deze projecten te begeleiden, heeft Leefmilieu Brussel de vzw Rencontre des Continents de opdracht gegeven om een gratis en specifiek aangepaste opleiding te ontwikkelen. Daarvoor werd inspiratie geput uit bestaande projecten en werd er ook nagedacht over hulpmiddelen om mensen bewust te maken en te informeren. We praten met Louise de Coster, een van de mensen die de opleiding geeft. 

Waarom wordt er een opleiding aangeboden die specifiek is bedoeld voor de welzijns- en gezondheidssector? 

L.D.: uit het beoordelingsproces van de strategie is duidelijk gebleken hoe belangrijk het is om meer mensen bewust te maken van alles wat te maken heeft met duurzame voeding (zodat we niet alleen mensen bereiken die al zijn overtuigd). Daardoor kunnen we ons beter vereenzelvigen met de Brusselse realiteit. De vzw Rencontre des Continents houdt zich al vele jaren bezig met kwesties zoals sociale en culturele diversiteit in Brussel. Daarom heeft Leefmilieu Brussel ons in het kader van de uitvoering van de Good Food-strategie de opdracht gegeven om deze opleiding te ontwikkelen. We bieden 4 cycli per jaar aan van 4 halve dagen. In september gaat onze 7e editie van start.

Welke troeven heeft de opleiding voor deze sectoren? 

L.D.: De welzijnssector en de gezondheidssector bij elkaar brengen is een echte troef omdat er ervaring wordt uitgewisseld, zodat er een verband kan worden gelegd tussen twee soorten context en kan worden vastgesteld hoe de welzijnssector, de gezondheidssector en de voedingssector van elkaar afhankelijk zijn. Daardoor kunnen we bepaalde vooroordelen wegnemen en rekening houden met complexe situaties die een specifieke aanpak vereisen. Wat doen we bijvoorbeeld met de volgende tegenstelling? Enerzijds is gezonde voeding absoluut noodzakelijk, maar anderzijds is de realiteit dat er mensen zijn die zich de nodige infrastructuur om gezond te koken niet kunnen veroorloven. 

De opleiding roept mensen op om ervaringen te delen en na te denken over systemen en tools voor evenementen om het publiek bewust te maken van deze problematiek (hoe organiseren we ze en met welke middelen). Een deel van de opleiding wordt ook gewijd aan bezoeken van projecten op het terrein. 

Elke deelnemer bespreekt het idee van een project voor zijn of haar organisatie, wat helpt om de groep te inspireren, de ondervonden moeilijkheden te bespreken, netwerken te stimuleren en partnerschappen aan te moedigen. Ongeacht de omvang van de organisatie of het uitgevoerde project, door deel te nemen kan iedereen de opleiding voeden en verrijken!

In het verlengde van de opleiding is overigens een begeleiding bij de ontwikkeling van projecten voorzien (advies, voorgestelde tools en methoden, middelen binnen het territoriale netwerk enz.). 

Wat voor soorten projecten worden er uitgevoerd? 

L.D.: Of het nu gaat om gemeenten, wijkgezondheidscentra, OCMW's of kleine vzw's, iedereen ontwikkelt een project van min of meer grote omvang, al naargelang de behoeften en de beschikbare middelen. Dat kunnen projecten zijn zoals workshops voor bewustmaking, discussie of de uitwisseling van ervaringen, waarbij er wordt gepraat over wat mensen in het dagelijks leven belangrijk vinden over voeding.

Sommige organisaties, zoals wijkgezondheidscentra of opvangplaatsen, bieden kookateliers aan, soms met een specifieke context zoals de dag van de diabetes.

Er zijn ook projecten van een grotere omvang. Zo heeft het OCMW van Bosvoorde bijvoorbeeld een participatief restaurant geopend. 

De opleiding stimuleert projectontwikkeling en zet mensen aan om na te denken over wat er met de beschikbare middelen, het bestaande netwerk en de mogelijke partners kan worden gedaan... en zorgt ervoor dat mensen de eerste stappen in hun project ook echt kunnen zetten. 

Wat zijn in uw ervaring de belangrijkste elementen van de projecten die in de welzijns- en gezondheidssector worden uitgevoerd en die ervoor zorgen dat voeding in onze wijken weer een centrale plaats krijgt? 

L.D.: Er zijn drie elementen die essentieel zijn om duurzame voeding voor iedereen beschikbaar te maken, en dat is zorgen voor geografische, financiële en culturele toegankelijkheid. De uitdagingen zijn soms enorm, maar er verandert ook heel wat door de uitgevoerde projecten en door het feit dat ze zich kunnen aanpassen aan de realiteit van de Brusselaars.

Feedback van deelnemers aan de opleiding

• "Dankzij deze opleiding heb ik tal van didactische, pedagogische en ludieke hulpmiddelen kunnen verkennen om een groep te begeleiden en bewust te maken over duurzame voeding."
• "Ik heb netwerken ontdekt die zich bezig houden met goede – gezonde en evenwichtige – voeding, en een mooi adresboekje om betere beslissingen te kunnen nemen en kwetsbare groepen te helpen om voordeliger gezond te kunnen eten."
• "Ik heb fijne en inspirerende mensen, projecten en verenigingen leren kennen: zoveel schitterende Good Food-projecten!" 

De volgende opleidingscyclus vindt plaats in november-december (4 halve dagen). Meer info en inschrijvingsformulier hier.

De Good Food 2-strategie streeft ernaar om meer lokale, duurzame en seizoensproducten in het bord van de Brusselaars te laten belanden. Hoe kunnen we deze Good Food-doelstelling verwezenlijken en tegelijkertijd de economie stimuleren? In een studie die Sytra uitvoerde voor Leefmilieu Brussel wordt aangeraden om vier veelbelovende voedingsketens sterker te ontwikkelen: groenten, fruit, granen en peulvruchten.

De steun aan Good Food-producenten en -verwerkers streeft naar een positieve impact op de Brusselse economie en tewerkstelling. Wat dat betreft vullen de Good Food-strategie en de Shifting Economy-strategie (economische transitie van het Gewest) elkaar perfect aan. Enerzijds moet er sterker worden ingezet op lokale en duurzame voedingsketens en anderzijds moet het Good Food-aanbod worden afgestemd op de wensen van de Brusselse consument.

De productie en de verwerking van Good Food-producten hebben een beperkte impact op het milieu. Belangrijk is namelijk om de biodiversiteit en de bodem te vrijwaren en in de productiefase zo weinig mogelijk chemische producten te gebruiken.

Om vast te stellen hoe er concrete vooruitgang kan worden geboekt, heeft het Gewest een studie- en onderzoeksbureau de opdracht gegeven om te achterhalen op welke voedingsketens er prioritair moet worden ingezet. De studie haalt vier veelbelovende ketens aan: groenten, fruit, granen en peulvruchten. 

Good Food en economisch potentieel

Voor de uitvoering van deze studie zijn er verschillende criteria gebruikt om de bestaande voedingsketens te analyseren: de theoretische voorzieningsgraad (verhouding tussen vraag en aanbod), het geconsumeerde volume aan bioproducten, het groeipotentieel van bioproducten, de overproductie van bioproducten, de aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad (HGR), de positieve impact op de tewerkstelling en de economie, de voedingsgewoonten en de steun van de andere gewesten van het land. 

In volgorde krijgt de keten 'groenten' de meeste punten, gevolgd door 'fruit', 'granen' en 'peulvruchten'. 

Ook rundsvlees krijgt een hoge score, gelijk aan die van granen en peulvruchten, dankzij het belang van de landbouwactiviteit in België en de economische activiteit die ze in het Brusselse gewest genereert. Vlees bekleedt echter geen prioritaire plaats in het Good Food-bord. Overigens adviseert de Hoge Gezondheidsraad om de consumptie ervan te beperken. Ook is de rundsvleessector niet als prioriteit geïdentificeerd. 

De vier gekozen ketens – groenten, fruit, granen en peulvruchten – leveren interessante resultaten op, zowel vanwege hun plaats op het Good Food-bord als vanwege hun economisch ontwikkelingspotentieel. 

Duidelijke cijfers

De theoretische voorzieningsgraad is een belangrijke indicator. Ze toont de beschikbaarheid van een product op binnenlandse bodem (100% betekent een perfect evenwicht tussen vraag en aanbod). Op dit moment bedraagt de theoretische voorzieningsgraad van elk van de vier geïdentificeerde ketens minder dan 100%: 80% voor groenten, 57% voor fruit, 39% voor granen en 0% voor peulvruchten (heel weinig productieoppervlak). Dat betekent dat er voor elk van die ketens op dit moment productie moet worden geïmporteerd, en dat er ruimte voor verbetering is. 

Peulvruchten, eieren, verse groenten en fruit en aardappelen zijn momenteel de meest geconsumeerde bioproducten. Vlaanderen en Wallonië hebben plannen ingevoerd om de biologische productie te ontwikkelen en Europa heeft een doelstelling vooropgesteld om tegen 2030 25% biologisch te produceren. Volgens de partijen uit de sector hebben alle ketens dus een aanzienlijk ontwikkelingspotentieel, als de vraag tenminste volgt. De vier geïdentificeerde ketens hebben een bestaand deel bioproductie dat er baat bij zou hebben als het door grotere en stabielere markten wordt gesteund en ontwikkeld.

Voor elk van die ketens moet het Brusselse gewest tegelijkertijd steun bieden aan de bestaande economische actoren en de transitie van traditionele actoren bevorderen, om Brussel beter te kunnen voorzien van duurzame kwaliteitsproducten.

Er zal weldra een actieplan worden voorgesteld om die sectoren te helpen bij hun ontwikkeling en hun transformatie naar kwaliteitsketens - u leest er op goodfood.brussels binnenkort meer over!

Meer informatie over de studie die door Syrta werd uitgevoerd